Chiều 11/11, Uỷ ban Kinh tế và Tài chính tổ chức Phiên họp toàn thể thẩm tra Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). Uỷ viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi chủ trì phiên họp. Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phạm Thuý Chinh điều hành nội dung thảo luận.

Quang cảnh phiên họp.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phạm Thúy Chinh điều hành nội dung thảo luận.

“Cách mạng” về phân cấp và cắt giảm điều khoản

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận cho biết việc sửa đổi Luật Dự trữ quốc gia là cần thiết để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, tăng cường phân quyền, phân cấp và chuyển đổi số. 
Dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) được xây dựng theo quy trình thủ tục rút gọn. Theo Bộ Tài chính, dự thảo gồm 6 Chương, 35 Điều, cắt giảm tới 31/66 Điều so với Luật hiện hành, đồng thời cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính, không quy định thêm và cắt giảm 02 thủ tục hành chính.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận phát biểu.

Điểm nhấn nổi bật của dự thảo Luật là việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, triệt để cho các cơ quan, đơn vị. Cụ thể:
Danh mục hàng Dự trữ Quốc gia: Phân cấp từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Chính phủ ban hành. Đồng thời, giao Chính phủ quy định Danh mục và các Bộ, ngành quy định chi tiết các mặt hàng dự trữ để đảm bảo tính linh hoạt.
Thẩm quyền nhập, xuất hàng: Phân cấp từ Chính phủ cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ quản lý hàng Dự trữ Quốc gia quyết định nhập, xuất hàng.
Quản lý bảo quản: Chuyển nhiệm vụ quy định về bảo quản, định mức kinh tế - kỹ thuật, xuất hàng Dự trữ Quốc gia từ Bộ trưởng Bộ Tài chính cho các Bộ, ngành quản lý hàng dự trữ.
Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã bỏ yêu cầu hàng Dự trữ Quốc gia phải được cất giữ riêng để đơn giản hóa thủ tục hành chính. Việc mua bán hàng Dự trữ Quốc gia cũng quy định theo hướng không quy định lại các quy định pháp luật về đấu thầu, đấu giá đã có.

Các đại biểu tham dự phiên họp.

Dự trữ Chiến lược: Nền tảng mới nhưng còn quy định nguyên tắc

Để thể chế hóa Kết luận 115 của Bộ Chính trị và Thông báo 342 của Văn phòng Trung ương Đảng, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về Dự trữ Chiến lược, mục tiêu là quản lý, khai thác, huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế, đồng thời là công cụ điều tiết thị trường để đảm bảo nền kinh tế vận hành ổn định. Tuy nhiên, nội dung này lại nhận được nhiều băn khoăn từ các đại biểu. Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi cho rằng các quy định chỉ mang tính chất nguyên tắc và định hướng chung, kiến nghị ban soạn thảo rà soát để bổ sung quy định về sự luân chuyển, thay thế đối với mặt hàng dự trữ chiến lược có sự thay đổi theo cung cầu thị trường, nhằm tránh tình trạng hàng dự trữ bị hỏng, không còn giá trị khi cần sử dụng cấp bách.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Minh Khương cũng bày tỏ lo ngại nếu thiên về mục tiêu dự trữ để điều tiết thị trường thì có thể biến cơ quan dự trữ thành cơ quan kinh doanh. Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Minh Khương phân tích quy định về dự trữ chiến lược để điều tiết thị trường bao gồm cả tài nguyên, khoáng sản và trang thiết bị phục vụ an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, các mặt hàng an ninh quốc phòng lại không được bán để điều tiết thị trường. Phó Tổng Kiểm toán đề nghị mục tiêu nên tập trung vào dự trữ để chủ động ứng phó với thiên tai, dịch bệnh, phục vụ an ninh quốc phòng và an sinh xã hội là chính.

Làm rõ vướng mắc về tính thống nhất và cơ chế giám sát

Nhiều đại biểu bày tỏ lo lắng về tính đồng bộ của dự thảo luật với hệ thống pháp luật. Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thuỷ đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát dự thảo luật với các luật khác trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là các luật được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10 này.
Các đại biểu cũng lưu ý, dự thảo Luật mở rộng phạm vi điều chỉnh bao gồm cả tài nguyên, khoáng sản quan trọng và sản phẩm công nghệ cao, tuy nhiên, trong xuyên suốt dự thảo luật lại không thể hiện rõ hoặc không có quy định có tính xuyên suốt cho những nội dung nêu trên.

Một vấn đề khác được đề cập là cơ chế giám sát. Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Trần Minh Khương thẳng thắn chỉ ra rằng dự thảo luật không có điều khoản nào nói về công tác thanh tra, kiểm tra và kiểm toán về hoạt động dự trữ quốc gia, dù có nhiều yêu cầu chặt chẽ về sử dụng đúng mục đích, chất lượng. Phó Tổng Kiểm toán kiến nghị bổ sung quy định về chế độ kiểm toán bắt buộc đối với các tài liệu và báo cáo thống kê, báo cáo quốc gia về hàng dự trữ quốc gia; đồng thời đề nghị quy định rõ cơ quan có thẩm quyền phê duyệt Chiến lược dự trữ quốc gia và Kế hoạch dự trữ quốc gia.
Đại biểu Phạm Văn Thịnh (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) đưa ra đề xuất thực hiện thí điểm xã hội hóa cả việc dự trữ hàng hóa, không chỉ là kho bãi. Theo đó, Nhà nước chỉ cần mua một phần hàng hóa thật (ví dụ 70 tấn), còn lại (30 tấn) dựa trên tồn kho luân chuyển và năng lực sản xuất của doanh nghiệp sản xuất và thương mại, điều này giúp tiết kiệm tiền, kích thích kinh tế phát triển và giảm giá thành.

Về chế độ, chính sách đối với người làm công tác dự trữ quốc gia, dự thảo Luật kế thừa, giữ nguyên quy định tại Điều 9 Luật hiện hành. Tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Nguyễn Thị Thuỷ bày tỏ sự băn khoăn về việc dự thảo vẫn tiếp tục đề xuất về chế độ phụ cấp ưu đãi, trong khi Nghị quyết Trung ương đã nêu rõ yêu cầu loại bỏ vấn đề thâm niên và ghép phụ cấp ưu đãi nghề với các phụ cấp khác (trừ lực lượng quân đội, công an, cơ yếu). Đại biểu cho rằng cần thận trọng và xin ý kiến cấp có thẩm quyền về vấn đề này, vì liên quan đến chế độ tiền lương, phụ cấp, cần xem xét tổng thể trong cải cách chế độ tiền lương.

Về thời điểm có hiệu lực, Chính phủ ban đầu đề nghị Luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2026. Riêng nội dung về Dự trữ Chiến lược (Khoản 2, Điều 2 và Chương V) có phạm vi ảnh hưởng lớn, tác động đến nhiều Bộ, ngành, địa phương, đề nghị cho phép có hiệu lực từ ngày 01/7/2027. Sau khi tiếp thu ý kiến, Bộ Tài chính điều chỉnh, đề nghị Quốc hội cho phép Luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2026, bao gồm cả nội dung quy định về dự trữ chiến lược.
Tuy nhiên, một số đại biểu cho rằng Dự trữ Chiến lược là vấn đề có phạm vi tác động rất rộng, cần thời gian nghiên cứu, đánh giá kỹ tác động, tán thành hướng hiệu lực chung của luật là 01/01/2027 (để có thời gian xây dựng văn bản hướng dẫn). Đối với Dự trữ Chiến lược, có thể dành thời gian hiệu lực trôi về sau hơn so với hiệu lực chung để đảm bảo tính chặt chẽ, khoa học.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu.

Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra cần tập trung rà soát, làm rõ sự khác biệt giữa "dự trữ truyền thống" và "dự trữ chiến lược" trong giải thích từ ngữ, danh mục hàng hóa và cơ chế chính sách, để có được một hồ sơ tốt nhất, đảm bảo chất lượng Luật trong bối cảnh được yêu cầu sửa gấp tại kỳ họp này. Với các nội dung được đại biểu đề cập tại phiên họp, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu, làm rõ thêm, nhất là thời điểm Luật có hiệu lực để đảm bảo tính hệ thống của pháp luật./.